SAĞLIK REHBERİ

Zekâ testleri, çocukta davranışsal veya bilişsel bir bozukluk şüphesi olduğunda, psikolog veya psikiyatrist tarafından önerilerek uygulanıyor. Zekâ testinden alınan bilgiler doğrultusunda çocuğun eğitim programının planlanması, tanı ve tedavi sürecinin en iyi şekilde desteklenmesi mümkün oluyor. Fakat sadece meraktan test uygulanması anlamlı olmuyor ve herhangi bir fayda sağlamıyor. Medstar Antalya Hastanesi Psikoloji Bölümü Uzmanları zekâ testleri ve kullanım alanları hakkında bilgi verdi.

Zeka testi bireysel yetenekleri açığa çıkarır

Zeka testi, kişinin diğer bireylere kıyasla belirli uyaranlar karşısında verdiği yanıtın ölçümlenmesini sağlamaktadır. 1900’lü yılların başında yapılan zeka testleri, kişilerin sağlık ve eğitim sektöründe “normal olan ve olmayan” olarak sınıflandırılmalarında işe yaramaktaydı. Fakat bireysel yetenekleri ile ilgili fazla bilgi vermemekteydi. Bu nedenle karmaşık klinik tablolar sergileyen bireyler için daha detaylı bilgileri tespit etmeye yarayan ölçekler geliştirildi.

Kişiye göre uygulanan test farklılık gösterebilir

Bebek, çocuk, ergen ve yetişkinlere uygulanan pek çok farklı zeka testi mevcuttur. Bireysel zeka testlerine örnek olarak, Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-IV), Wechsler Yetişkinler İçin Zeka Ölçeği (WAIS), Stanford- Bine Zeka Ölçeği, Porteus Labirentleri, Peabody Resim-Kelime Testi, Goodenough-Harris Bir İnsan Çiz Testi, Gesell Gelişim Figürleri Testi verilebilir. Bu testlerden başka pek çok farklı test de mevcuttur. Bu testlerin pek çoğu 2-3 yaş düzeyinden 16 yaşına kadar uygulanabilir. Uygulamada hangi bireye hangi testin yapılacağına ilk görüşme sonrasında psikolog karar verir.

Zeka düzeyi ve potansiyel öğrenme kapasitesi anlaşılıyor

Bireysel zeka testlerinde psikolog ile danışan sessiz bir odada yüz yüze bulunur. Uygulayan uzman, soruları sorar ve değerlendirilen kişinin yanıt vermesini bekler. Sözel yanıtların yanı sıra uygulanan testin niteliğine göre; kişiden resim parçalarını birleştirmesi, desen oluşturması veya çizim yapması istenebilir. Şu an en yaygın olarak uygulanan Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği 4 (WISC-IV) yaklaşık 1,5 saat sürmektedir. Bu testte 15 farklı alt bölüm mevcuttur. Bu alt testlerin uygulanması ile hem zeka düzeyi hem de potansiyel öğrenme kapasitesi ve dikkat sorunları açığa çıkarılabilir. Bir zeka testinin uygulaması sırasında çocuğun davranışları ve yanıtlarının içeriği de anlamlı olduğu için, birey test sırasında bu yönden de gözlemlenir ve bu gözlemler yoruma eklenir.

Test sonucu aileye detaylı olarak anlatılıyor

Uygulama sonrasında hesaplama tabloları kullanılarak test puanlanır, yorumlanır ve raporlanır. Bu işlemler ortalama 1 saat sürmektedir. Test sonrasındaki görüşmede test sonucu ile ilgili ebeveyne geri dönüş verilir. Elde edilen sonucun anlamı detaylı olarak anlatılır. Test raporu gerekli durumlarda ebeveynin izni alınarak diğer uzman doktor veya kurumlar ile paylaşılabilir. Test formu ise herhangi bir şekilde kişiye elden verilemez ve çocuğu takip etmek amacıyla arşivlenerek saklanır.

Her durumda zeka testine başvurulması doğru değildir

Yetenek alanlarını ya da mesleğe yönelimini küçük yaşta belirlemek için zeka testine yönelmek doğru değildir. Bu soruların cevabı iyi bir gözlem ve farklı yöntemler ile belirlenebilir. Ancak zeka, öğrenme alanları, dikkat ve bunun gibi konularda herhangi bir şüphe duyulduğunda, örneğin okul başarısızlığında veya “üstün bir çocuk” olması şüphesinde aile, ilk önce bir psikolog veya çocuk psikiyatristi ile görüşmelidir. Bu görüşmenin ardından yapılacak olan uygulamaya karar verilmeli, testin ölçme alanları ve sınırlılıkları aileye açıklanarak uygulamaya geçilmelidir.

Bilişsel ve davranışsal profili ile ilgili kesin bilgiler veriyor

Testin kesinlikle gerekli olduğu durumlarda uygulanması ve yeni bir uygulama düşünülüyorsa ailenin psikoloğa önceki uygulama hakkında bilgi vermesi gereklidir. Çünkü her uygulama çocukta öğrenme yaratacağı için ölçümler bozulabilir. Sertifikalı, uzman bir uygulayıcı tarafından doğru uygulanmış bir zeka testi,  hem zeka düzeyi hem de potansiyel öğrenme ve dikkat sorunlarını açığa çıkarılabilir. Çocuğun bilişsel ve davranışsal profili ile ilgili detaylı bilgiler verebilir.